Όλοι στη ζωή μας έχουμε βιώσει δυσκολίες και αναποδιές. Ωστόσο, υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι φαίνεται να επανέρχονται ψυχικά γρήγορα από τις αρνητικές εμπειρίες, ενώ υπάρχουν άλλοι που δυσκολεύονται να τις υπερβούν και να προχωρήσουν.
Η προσαρμοστική ικανότητα του ατόμου να ανακάμπτει από αρνητικές εμπειρίες, να τις ξεπερνά και να προσαρμόζεται στις αλλαγές με ένα λειτουργικό τρόπο προχωρώντας μπροστά ονομάζεται ψυχική ανθεκτικότητα. Η ψυχική ανθεκτικότητα αποτελεί συνδυασμό γνωστικών και συμπεριφορικών επιλογών που παρέχει το πλαίσιο για να επιβιώσουμε αλλά και να ανακαλύπτουμε λύσεις όταν προκύπτουν δυσκολίες και προβλήματα. Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν είναι ένα χαρακτηριστικό με το οποίο κανείς γεννιέται. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι που ο καθένας μπορεί να χτίσει και να ενισχύσει τη δική του ψυχική ανθεκτικότητα.
Τρόποι να ενισχύσουμε την ψυχική μας ανθεκτικότητα
• Θετική αυτο-εικόνα: Η θετική εικόνα για τον εαυτό μας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο χτίσιμο της ανθεκτικότητας μας. Όταν ένα άτομο γνωρίζει τα θετικά του στοιχεία, τις δεξιότητες και τα ταλέντα που έχει και παράλληλα διαθέτει εσωτερικό κέντρο ελέγχου, δηλαδή αισθάνεται ότι μπορεί ο ίδιος να ελέγξει τη ζωή του και το μέλλον του, μπορεί πιο εύκολα να ανακάμψει μετά από μια δυσκολία. Οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι νιώθουν πως αυτοί έχουν τον έλεγχο στη ζωή τους. Και μπροστά σε οποιαδήποτε αντιξοότητα γνωρίζουν βαθιά μέσα τους πως αυτοί θα αποφασίσουν πώς θα αντιδράσουν και πώς θα αντιμετωπίσουν την κατάσταση.
• Ύπαρξη σκοπού και νοήματος στη ζωή μας: Οι άνθρωποι που έχουν ανακαλύψει τι είναι αυτό που γεμίζει και δίνει νόημα στη ζωή τους καταφέρνουν να αντέξουν τις αντιξοότητες και να τις ξεπεράσουν διατηρώντας ζωντανή την ελπίδα τους.
• Βίωση θετικών συναισθημάτων: Η ψυχική ανθεκτικότητα φαίνεται να σχετίζεται με τη βίωση θετικών συναισθημάτων, την αισιοδοξία και το χιούμορ. Οι άνθρωποι που διαθέτουν αυτά τα χαρακτηριστικά καταφέρνουν να δουν τις δυσκολίες από διαφορετική οπτική γωνία. Η θετική τους στάση συμβάλλει σε μία πιο θετική νοηματοδότηση της αρνητικής εμπειρίας, ενώ παράλληλα τα θετικά συναισθήματα μπορούν και αντισταθμίζουν τον ψυχικό πόνο που μπορεί να βιώνουν.
• Ύπαρξη ενός υποστηρικτικού κοινωνικού δικτύου: Ένας από τους σπουδαιότερους παράγοντες αντιμετώπισης δυσκολιών είναι το να έχει κανείς δίπλα του ανθρώπους που νοιάζονται. Όταν περιτριγυριζόμαστε από ανθρώπους που μας καταλαβαίνουν, έχουμε τη δυνατότητα να εκφράσουμε τα συναισθήματα μας και να λάβουμε υποστήριξη και αποδοχή. Ένα πράγμα που κάνουν οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι είναι ότι ζητούν υποστήριξη. Δεν είναι απαραίτητο να τη ζητήσουν πάντα από έναν ειδικό. Μπορεί να τη ζητήσουν από κάποιον κοντινό τους άνθρωπο. Οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι στηρίζονται σε άλλους ανθρώπους και δεν προσπαθούν να πείσουν τον εαυτό τους ότι δεν τους χρειάζονται.
• Ο τρόπος που ερμηνεύουμε ένα γεγονός: Οι έρευνες για την ψυχική ανθεκτικότητα δε δείχνουν ότι οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι είναι εκείνοι που δεν έζησαν κάποια τραυματική εμπειρία, αλλά εκείνοι που κατάφεραν να αντέξουν την εμπειρία αυτή και να τη δουν με ένα λειτουργικό τρόπο, που τους βοηθά να προσαρμοστούν και να αποδεχτούν τη νέα κατάσταση. Οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται τις αρνητικές εμπειρίες ως ευκαιρίες μάθησης και ανάπτυξης, με αποτέλεσμα να μην καταρρακώνονται από αυτές και να προσαρμόζονται πιο εύκολα στις αλλαγές. Συνεπώς το ερώτημα είναι: Θα μπορούσαμε να δούμε τις αντιξοότητες σαν μια πρόκληση και δοκιμασία; Και τι θα μπορούσαμε να μάθουμε μέσα από αυτές;
• Μαθαίνουμε από το παρελθόν. Όταν θεωρούμε ότι δεν μπορούμε να αντεπεξέλθουμε σε μία κατάσταση, θα ήταν χρήσιμο να ανατρέξουμε στο παρελθόν: Έχουμε καταφέρει να διαχειριστούμε ανάλογες καταστάσεις; Με ποιο τρόπο; Τι από αυτά θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε και στην παρούσα δυσκολία; Υπήρχε κάτι το οποίο κάναμε και ήταν βοηθητικό; Τι έχουμε αποκομίσει από προηγούμενη εμπειρία και μπορεί τώρα να μας φανεί χρήσιμο στη δεδομένη κατάσταση που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε;
• Αυτοφροντίδα: Ένας ισορροπημένος τρόπος ζωής, όπως, η υγιεινή διατροφή, η τακτική άσκηση, η επαφή με αγαπημένους ανθρώπους, ο διαλογισμός, η επαφή με τη φύση, η ψυχοθεραπεία, η ενασχόληση με ευχάριστες δραστηριότητες που έχουν νόημα για εμάς, ο εθελοντισμός και πολλά άλλα θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην ενίσχυση της.
Νίκη Μουλαγιάννη 