Για να είμαστε υγιείς, ήρεμοι, ευτυχισμένοι, αποδοτικοί, για να νιώθουμε καλά μέσα μας, χρειάζεται να φροντίζουμε τον εαυτό μας. Εμείς οι ίδιοι είμαστε υπεύθυνοι για τη σωματική και ψυχική μας υγεία.

Αλλά πραγματικά τί σημαίνει να αγαπάς και να φροντίζεις τον εαυτό σου και γιατί είναι τόσο δύσκολο να το κάνουμε; Σίγουρα η απαιτητική καθημερινότητα, οι γρήγοροι ρυθμοί, οι υποχρεώσεις, οι ευθύνες, οι προθεσμίες που τρέχουν, η απαίτηση από τον εαυτό μας να είμαστε τέλειοι απέναντι σε όλα και όλους μας αφήνουν ελάχιστα περιθώρια από το να είμαστε σε επαφή με τον εαυτό μας και τις πραγματικές μας ανάγκες. Μας εμποδίζουν από το να ησυχάσουμε το μυαλό μας από την περιττή πληροφορία και να ακούσουμε το σώμα μας όταν είναι ταλαιπωρημένο και κουρασμένο, να αναγνωρίσουμε τί πραγματικά νιώθουμε μέσα μας, τί είναι αυτό που μας θυμώνει, θλίβει, απογοητεύει ή μας δίνει χαρά.

Για να αποκτήσουμε μια πραγματική σχέση αγάπης και φροντίδας με τον εαυτό μας χρειάζεται να ενσωματώσουμε στην καθημερινότητα μας απλές συνήθειες στις οποίες θα εξασκούμαστε συστηματικά.

Συχνά ξεκινάμε με πολύ αισιόδοξες προθέσεις όταν θέλουμε να δημιουργήσουμε μια νέα συνήθεια και αναζητούμε την τελειότητα με αποτέλεσμα να απογοητευόμαστε κάθε φορά που ξεφεύγουμε από την πρόθεση μας.⁠ Ωστόσο, το κλειδί για τη δημιουργία νέων συνηθειών είναι να εστιάσουμε στην επανάληψη και τη σταθερότητα, αντί για την τελειότητα.⁠

9 Τρόποι για να σε φροντίσεις

Επαρκής ύπνος: Ο ύπνος δεν ξεκουράζει μόνο το σώμα, αλλά και τον εγκέφαλο. Όσο κοιμόμαστε ο εγκέφαλος επεξεργάζεται και ταξινομεί τις πληροφορίες της ημέρας, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη νοητική λειτουργία την επόμενη ημέρα. Όσο δύσκολο και απαιτητικό είναι το καθημερινό μας πρόγραμμα είναι σημαντικό να κοιμόμαστε τουλάχιστον 7 – 8 ώρες και να έχουμε συγκεκριμένη ώρα που πηγαίνουμε για ύπνο, την οποία τηρούμε ευλαβικά.

Κίνηση και σωματική άσκηση: Επέλεξε μια δραστηριότητα που έχει κίνηση (π.χ. περπάτημα, χορός, τρέξιμο, γυμναστική, σπορ κλπ.) και βάλε την στην καθημερινότητα σου.  Η συστηματική κίνηση και άσκηση του σώματος μας βοηθά όχι μόνο στην καλή φυσική μας κατάσταση, τη θωράκιση του ανοσοποιητικού μας, την πρόληψη χρόνιων παθήσεων, αλλά και στην καλή λειτουργία του εγκεφάλου μας προσφέροντας ευεξία, διαύγεια, καλύτερη μνήμη και συγκέντρωση.

Διατροφή: Διατήρησε μια ισορροπημένη διατροφή που θα τα περιλαμβάνει όλα. Απέφυγε τις στερήσεις και τις υπερβολές. Ο χρυσός κανόνας για μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή είναι η ποικιλία και το μέτρο με μικρά και συχνά γεύματα.

Δημιούργησε ποιοτικό χρόνο για εσένα: Άκουσε τις ανάγκες σου και δώσε προτεραιότητα σε εσένα. Κάνε μια βόλτα στη φύση και συνδέσου με την ενέργεια που υπάρχει εκεί.  Ξεκίνα κάποια πρακτική διαλογισμού. Συνδέσου με αγαπημένους φίλους ή την οικογένεια σου. Διάβασε, άκουσε podcasts, ασχολήσου με το αγαπημένο σου χόμπι ή σπορ.

Ανάπνευσε συνειδητά: Κάθε φορά που νιώθεις ένταση κάνε μια παύση για λίγα λεπτά και συγκεντρώσου στην εισπνοή και την εκπνοή σου. Η συνειδητή αναπνοή ενεργοποιεί το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα και μας βοηθά να βιώσουμε μια αίσθηση ηρεμίας και χαλάρωσης.⁠

Μείνε μακριά από τοξικές καταστάσεις και σχέσεις: Κάνε μια συνειδητή προσπάθεια να κρατάς μακριά σου ανθρώπους και καταστάσεις που σε εξαντλούν και σε «στραγγίζουν» ψυχικά και σωματικά. Συνδέσου με ανθρώπους που σε κάνουν χαρούμενο, σου δίνουν έμπνευση, θετική ενέργεια, αισιοδοξία και σε κινητοποιούν.

Βάλε όρια: Κάθε είδους σχέση έχει ανάγκη τα όρια για να είναι υγιής και λειτουργική. Το να μπορούμε να βάζουμε όρια και να λέμε «όχι» σε ότι δεν μας ταιριάζει ή δεν μπορούμε να αναλάβουμε, μας βοηθά να έρθουμε σε επαφή με τον πραγματικό μας εαυτό και τις ανάγκες μας και να αποκτήσουμε περισσότερο έλεγχο στη ζωή μας.

Μίλα στον εαυτό σου με αγάπη: Συχνά όταν δυσκολευόμαστε, βιώνουμε στρες ή μια αποτυχία τείνουμε να είμαστε σκληροί και επικριτικοί με τον εαυτό μας. Ο τρόπος που μιλάμε στον εαυτό μας καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την αυτοεικόνα μας και τον τρόπο που επιτρέπουμε στους άλλους να μας φέρονται. Ας φροντίσουμε αυτή η εσωτερική φωνή να είναι γεμάτη κατανόηση, ενθάρρυνση, αγάπη, αποδοχή και συμπόνια για τον εαυτό μας. Και αυτό αποτελεί μια πράξη αυτοφροντίδας.

Προσωπική ανάπτυξη: Ανακάλυψε τη δημιουργικότητα σου και αφύπνισε τη φαντασία σου και την έμφυτη τάση σου για εξέλιξη. Μάθε κάτι καινούργιο, ξεκίνησε μια νέα δραστηριότητα, σεμινάριο, μάθημα, χόμπι κλπ. Πρόσφερε μέσα από τη συμμετοχή σου σε εθελοντικές ομάδες κάτι που θα δώσει νόημα και εμπειρίες στη ζωή σου.

Να θυμάσαι: Η φροντίδα του εαυτού μας δεν είναι πολυτέλεια αλλά πρωταρχική ανάγκη. Οι επιλογές που κάνουμε για να φροντίσουμε τον εαυτό μας σήμερα θα επηρεάσουν την ποιότητα της ζωής μας αύριο και το πόσο ευχαριστημένοι και ικανοποιημένοι νιώθουμε από την καθημερινότητα μας.

Μια καλή συνήθεια που μπορούμε εύκολα να βάλουμε στη ζωή μας είναι το περπάτημα. Το καθημερινό περπάτημα έχει πολλαπλά οφέλη για την υγεία μας σωματική και ψυχική. Είτε περπατάμε στο δρόμο της πόλης ή της γειτονιάς μας, είτε στο πάρκο, ή ακόμα κοντά στη φύση, είναι μια ευκαιρία να αποφορτίσουμε το μυαλό μας από τις υποχρεώσεις, τις εκκρεμότητες, τις ευθύνες και τα προβλήματα που μας πιέζουν καθημερινά. Όταν μάλιστα καταφέρουμε να συνδυάσουμε τα οφέλη της κίνησης του περπατήματος με το διαλογισμό του mindfulness, το περπάτημα μπορεί να μας προσφέρει μια διαφορετική εμπειρία.

Το περπάτημα με επίγνωση (mindful walking), αποτελεί μια από τις βασικές πρακτικές εξάσκησης στο mindfulness. Συγκεκριμένα, το περπάτημα με επίγνωση μας δίνει τη δυνατότητα να εστιάσουμε την προσοχή μας, που συνεχώς διασπάται μέσα στην ημέρα από σκέψεις, στο παρόν μέσα από τις αισθήσεις του σώματος που κινείται. Κάθε φορά που περπατάμε με επίγνωση, καταφέρνουμε να δημιουργήσουμε συνθήκες ηρεμίας, χαλάρωσης και σύνδεσης με το σώμα μας και τις ανάγκες μας.

Ξεκινώντας να περπατάμε με επίγνωση

• Πριν ξεκινήσετε κάντε μια παύση και φέρτε την επίγνωση στο σώμα σας και στις αισθήσεις που κυριαρχούν στο σώμα εκείνη τη στιγμή.
• Ξεκινήστε περπατώντας με φυσικό ρυθμό και αναπνέοντας κανονικά.
• Το βλέμμα μπορεί να είναι ελαφρά χαμηλωμένο, χωρίς να εστιάζει κάπου συγκεκριμένα.
• Εστιάστε την προσοχή στα βήματα σας, στα πέλματα των ποδιών καθώς ακουμπούν το έδαφος, την εναλλαγή των βημάτων, την εναλλαγή του βάρους από το ένα πόδι στο άλλο.
• Αν παρατηρήσετε ότι ο νους σας περιπλανιέται επαναφέρετε ξανά την προσοχή σας χωρίς κριτική στο περπάτημα.
• Καθώς περπατάτε μπορείτε να παρατηρήσετε ταυτόχρονα τους ήχους που υπάρχουν γύρω σας, τις μυρωδιές, καθώς και ότι υπάρχει στο οπτικό σας πεδίο, βλέποντας τα χρώματα ή το περιβάλλον γύρω σας.
• Ολοκληρώνοντας το περπάτημα με επίγνωση, μείνετε για λίγα λεπτά σε στάση, παρατηρώντας τις αισθήσεις στο σώμα σας, την αναπνοή σας, τα συναισθήματα που μπορεί να έχουν αναδυθεί.

Τα βήματα που θα κάνουμε με επίγνωση καθημερινά για 20 με 30 λεπτά είναι ικανά να μας φέρουν πιο κοντά σε μια καλύτερη εκδοχή της καθημερινότητας μας, να αυξήσουν την ενέργεια μας, τη συγκέντρωση μας, να μας προσφέρουν συνθήκες γείωσης, ηρεμίας και διαύγειας, ενώ ταυτόχρονα μας επιτρέπουν να συνδεθούμε ουσιαστικά με ό,τι μας περιβάλλει.

Καλή απόλαυση!

Όλοι φέρνουμε μέσα μας ένα σύστημα πεποιθήσεων το οποίο καθορίζει τις σκέψεις μας, τα συναισθήματα μας, τις επιλογές μας και την εν γένει πορεία μας στη ζωή. Το σύστημα πεποιθήσεων μας είναι η βάση μέσα από την οποία αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Διαμορφώνουμε τις πεποιθήσεις μας από πολύ μικρή ηλικία και στη διάρκεια της ζωής μας δημιουργούμε εμπειρίες που να ταιριάζουν με αυτές τις πεποιθήσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτές οι πεποιθήσεις μας έχουν εξυπηρετήσει μέχρι ένα σημείο στη ζωή μας. Το πρόβλημα ξεκινά όταν κάποιες από αυτές τις πεποιθήσεις γίνονται περιοριστικές σε τέτοιο βαθμό που περιορίζουν τη λειτουργικότητα του ατόμου, δημιουργούν αδιέξοδα σε προσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο και του στερούν τη δυνατότητα να βιώσει ευχαρίστηση και ικανοποίηση από τη ζωή του.

Τί είναι οι περιοριστικές πεποιθήσεις;

Η έννοια των περιοριστικών πεποιθήσεων αναπτύχθηκε από τον ψυχολόγο Albert Ellis. O Ellis υποστήριζε ότι «οι άνθρωποι, δεν αισθάνονται άγχος, στρες, δυστυχία εξαιτίας αυτών που τους συμβαίνουν, αλλά εξαιτίας αυτών που λένε οι ίδιοι στον εαυτό τους για αυτά που τους συμβαίνουν».

Με τον όρο περιοριστικές πεποιθήσεις εννοούμε τα συμπεράσματα στα οποία έχει καταλήξει ένας άνθρωπος και αφορούν είτε τον εαυτό του, τον οποίο προσδιορίζουν ποιοτικά ως ανασφαλή και ανεπαρκή, είτε τη ζωή, την οποία παρουσιάζουν γεμάτη δυσκολίες και κινδύνους.

Πώς διαμορφώνονται;

Οι περισσότερες από τις πεποιθήσεις μας είναι βαθιά ριζωμένες μέσα μας από την παιδική μας ηλικία, από τους γονείς μας και άλλους ενήλικες που είχαν επιρροή πάνω μας. Ένα μικρό παιδί δεν έχει αναπτύξει πλήρως την ικανότητα να αξιολογεί τις πληροφορίες που παίρνει από το περιβάλλον του και επομένως δέχεται πιο εύκολα και χωρίς αμφισβήτηση τους χαρακτηρισμούς και τα συμπεράσματα που του επιβάλλει το περιβάλλον του ακόμα και όταν αυτά δεν είναι αληθινά. Επίσης, είναι πιθανό, μια πεποίθηση να δημιουργηθεί κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής μας, όταν το μυαλό μας δημιούργησε μια λανθασμένη γενικότητα που βασίστηκε σε ένα ή περισσότερα συγκεκριμένα γεγονότα που συνέβησαν στη ζωή μας. Μέσα από τις εμπειρίες δημιουργούνται συνάψεις στους νευρώνες του εγκεφάλου. Όσο οι εμπειρίες αυτές επαναλαμβάνονται, οι συνάψεις αυτές ισχυροποιούνται και με βάση αυτές πλέον ερμηνεύεται το εξωτερικό περιβάλλον.

Όσο μεγαλώνουμε, οι πεποιθήσεις που κουβαλάμε προσδιορίζουν την αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας και τη ζωή μας. Οι άνθρωποι συχνά ενισχύουν αυτές τις πεποιθήσεις χωρίς να αμφισβητούν την εγκυρότητα τους. Έτσι πολύ συχνά ενισχύονται παράλογες και περιοριστικές πεποιθήσεις όπως: «για να είμαστε ευτυχισμένοι πρέπει να μας αγαπούν και να μας εγκρίνουν σχεδόν όλοι», σκέψεις όπως: «η ζωή είναι σκληρή και άδικη», «είμαι άτυχος-η», «θα μείνω μόνος-η», «όλοι θέλουν να με εκμεταλλευτούν», «δεν αξίζω» κλπ.

Με τον καιρό οι περιοριστικές αυτές πεποιθήσεις μεγαλώνουν, παγιώνονται και ισχυροποιούνται. Αρχίζουν να ορίζουν τις σκέψεις, τις επιλογές, τις αποφάσεις και τα συναισθήματα μας. Χαράσσουν το δρόμο μας χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Αυτό συμβαίνει ακριβώς επειδή αποτελούν για καθέναν από εμάς βασικές «αλήθειες» με τις οποίες μεγαλώσαμε. Ταυτόχρονα όμως μπορούν να οδηγήσουν σε αδιέξοδα και να προκαλέσουν πολύ πόνο στη ζωή ενός ατόμου.

Πώς μπορούμε να τις υπερβούμε;

Μια βασική αρχή της ψυχοθεραπείας υποστηρίζει ότι οι σκέψεις μας διαμορφώνουν τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές μας και όχι το εξωτερικό περιβάλλον. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην αλλαγή του τρόπου σκέψης και την αναδιαμόρφωση των πεποιθήσεων, χωρίς απαραιτήτως να αλλάζουν οι εξωτερικοί παράγοντες.

Μέσα από την ψυχοθεραπεία το άτομο μαθαίνει να παρατηρεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα του με επιείκεια και χωρίς κριτική. Έτσι σιγά σιγά μπορεί να εντοπίσει τις ψευδείς και λανθασμένες πεποιθήσεις που το κρατούν πίσω και να κατανοήσει πώς αυτές οι πεποιθήσεις διαμορφώνουν τις καθημερινές του εμπειρίες. Από τη στιγμή που το άτομο αρχίζει να παρατηρεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα του και να μαθαίνει πώς το μυαλό κατασκευάζει τις πεποιθήσεις, αρχίζει να αναγνωρίζει ποιες πεποιθήσεις είναι αληθινές και να αμφισβητεί όσες δεν είναι. Με τον καιρό και την εξάσκηση, αυτή η συνειδητοποίηση επιτρέπει στο άτομο να μη ζει πλέον σαν φυλακισμένο μέσα στο ίδιο του το μυαλό.

Κάθε φορά που βιώνουμε ένα αρνητικό συναίσθημα μπορούμε να αναρωτηθούμε ποια αρνητική πεποίθηση έχει ενεργοποιηθεί. Να αναρωτηθούμε αν αυτή η πεποίθηση είναι αληθινή ή ψευδής, από που προέρχεται και τί εξυπηρετεί η ύπαρξη της στο παρόν μας. Μέσα από την παρατήρηση, την αξιολόγηση και την αμφισβήτηση, φθάνουμε σε ένα σημείο όπου οι περιοριστικές μας πεποιθήσεις εξασθενούν, ενώ μέσα από την εξάσκηση νέες συνάψεις δημιουργούνται στον εγκέφαλο μας που αντικαθιστούν τις παλιές και αρνητικές πεποιθήσεις με νέες και υγιείς.

Μόνο όταν έχουμε επίγνωση των βασικών μας πεποιθήσεων μπορούμε να ελέγξουμε το μυαλό μας, τα συναισθήματά μας, τις συμπεριφορές και τις επιλογές μας. Αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση με τον εαυτό μας και τους άλλους και να δημιουργήσουμε νέα σενάρια ζωής, μιας ζωής που επιθυμούμε και επιλέγουμε.

Ως ψυχοθεραπεύτρια έρχομαι συχνά αντιμέτωπη με ανθρώπους που έχουν μια κακή εικόνα εαυτού, εμφανίζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και μια δυσκολία να καλλιεργήσουν μια πιο θετική εικόνα για τον εαυτό τους. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν συνειδητοποιούν ότι η ζωή τους, οι συμπεριφορές και οι επιλογές τους επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από την αρνητική εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους, μειώνοντας την αίσθηση της απόλαυσης στη ζωή τους και δυσχεραίνοντας την καθημερινότητα τους με διάφορους τρόπους.

Η οικογένεια συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο που το παιδί βλέπει τον εαυτό του και κατά επέκταση διαμορφώνει την ταυτότητα του. Για κάποιους η παιδική ηλικία συνοδεύεται από αγάπη, στοργή, κατανόηση, αποδοχή και ασφάλεια, ενώ για κάποιους άλλους συνδέεται με αρνητικές εμπειρίες, ίσως και τραυματικές, όπως απόρριψη, ενοχή, παραμέληση, εγκατάλειψη, κακοποίηση.

Αυτές οι επιρροές από την παιδική ηλικία αναφέρονται από τους ψυχολόγους ως το «εσωτερικό παιδί». Το «εσωτερικό παιδί» είναι, λοιπόν, το σύνολο όλων αυτών των παιδικών επιρροών, θετικών και αρνητικών, που ζήσαμε μέσω κυρίως των γονιών μας αλλά και άλλων σημαντικών ανθρώπων της παιδικής μας ηλικίας. Τις περισσότερες από αυτές τις εμπειρίες δεν τις θυμόμαστε συνειδητά. Το εσωτερικό μας παιδί είναι στο μεγαλύτερο βαθμό του ασυνείδητο και αποτελεί μια κατάσταση του εαυτού μας υπεύθυνη για πολλές από τις συμπεριφορές μας στη μετέπειτα ενήλικη ζωή.

Ωστόσο, οι αρνητικές εμπειρίες και τα συναισθηματικά ελλείμματα της παιδικής ηλικίας είναι εκείνα που δημιουργούν προβλήματα στην ενήλικη ζωή. Τα παιδιά που δεν λαμβάνουν συναισθηματική και σωματική υποστήριξη γίνονται πληγωμένοι ενήλικες. Ως ενήλικες συνεχίζουν και συγκατοικούν με αυτό το «πληγωμένο» συναισθηματικά παιδί, που δεν ένιωσε ποτέ του στοργή, αποδοχή, προστασία και κατανόηση, αλλά αντίθετα βίωσε απόρριψη, απογοήτευση, ανασφάλεια και παραμέληση. Ενώ λοιπόν σε συνειδητό επίπεδο είμαστε ανεξάρτητοι ενήλικες που καθορίζουμε τη ζωή μας, σε ασυνείδητο επίπεδο το εσωτερικό μας παιδί επηρεάζει την αντίληψη, τη σκέψη, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές μας. Και όχι μόνο ενσωματώνουμε την αρνητική εικόνα για τον εαυτό μας που είχαμε μέσα στην οικογένεια, αλλά επιπλέον την ενισχύουμε και τη μεγεθύνουμε. Αποδεχόμαστε ότι αυτή η διαστρεβλωμένη αρνητική εικόνα αντιπροσωπεύει αυτό που πραγματικά είμαστε, ενώ στην πραγματικότητα είναι μόνο μια ταμπέλα ή μια ταυτότητα που μας επιβλήθηκε όταν ήμασταν παιδιά. Παρόλα αυτά, η αρνητική εικόνα του εαυτού συνεχίζει να επηρεάζει τον τρόπο που αλληλοεπιδρούμε με τους άλλους σε όλη μας τη ζωή. Ως ενήλικες προσπαθούμε άσκοπα να αναγκάσουμε άλλους να εκπληρώσουν αυτές τις παιδικές μας ανάγκες, κάτι που είναι καταδικασμένο να αποτύχει.

Για να δούμε λοιπόν κάποιες συμπεριφορές σχετικά με την κατάσταση του «εσωτερικού παιδιού» που ο καθένας κουβαλάει μέσα του:

Συμπεριφορές ενός πληγωμένου «εσωτερικού παιδιού»

1. Δεν έχω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου
2. Επικεντρώνομαι περισσότερο στα αρνητικά
3. Κατηγορώ συχνά τον εαυτό μου ότι κάνει λάθος
4. Δεν συγχωρώ εύκολα τον εαυτό μου
5. Δυσκολεύομαι να βάζω όρια
6. Θέλω διαρκώς να ευχαριστώ τους άλλους
7. Τις περισσότερες φορές αισθάνομαι «ανεπαρκής»
8. Φοβάμαι διαρκώς ότι θα πληγωθώ
9. Προσβάλλομαι ή πληγώνομαι εύκολα
10. Χρειάζομαι διαρκώς επιβεβαίωση από τους άλλους
11. Φοβάμαι να εμπιστευθώ κάποιον
12. Συναισθηματικά προσελκύω ανθρώπους μη διαθέσιμους
13. Έχω φόβο εγκατάλειψης και συχνά παραμένω σε κακοποιητικές σχέσεις
14. Αγχώνομαι πολύ όταν είμαι εκτός της ζώνης ασφαλείας μου

Θεραπεύοντας το εσωτερικό μας παιδί

Όταν μια αρνητική εικόνα εαυτού έχει εγκαθιδρυθεί από πολύ νωρίς στη ζωή ενός ατόμου είναι αρκετά δύσκολο και επίπονο να αλλάξει. Σε ένα ασυνείδητο επίπεδο οι άνθρωποι αναπτύσσουν μια διαστρεβλωμένη πεποίθηση ότι αν αλλάξουν αυτή την οικεία, αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους, ολόκληρος ο κόσμος τους θα καταρρεύσει.

Η ψυχοθεραπεία βοηθά τους ανθρώπους να αναγνωρίσουν την αρνητική εικόνα που έχουν δημιουργήσει για τον εαυτό τους, να αλλάξουν το αφήγημα της ιστορίας τους και να αμφισβητήσουν την παλιά τους ταυτότητα αλλάζοντας συμπεριφορές που ασυνείδητα χρησιμοποιούσαν για να διατηρήσουν τη συγκεκριμένη αρνητική εικόνα εαυτού.

Μέσα από τη θεραπευτική διαδικασία το ενήλικο κομμάτι της προσωπικότητας μαθαίνει να βλέπει το εσωτερικό παιδί με κατανόηση και αποδοχή, ενώ είναι πρόθυμο να ικανοποιήσει τις ανάγκες του στο εδώ και τώρα. Η έναρξη και η διατήρηση ενός συνεχούς διαλόγου μεταξύ των δύο, μπορεί να οδηγήσει στη συμφιλίωση του εσωτερικού παιδιού με τον ώριμο ενήλικα.

Καθώς οι άνθρωποι αρχίζουν να αμφισβητούν την αρνητική εικόνα που είχαν σχηματίσει για τον εαυτό τους, μπορούν να αγαπήσουν τον εαυτό τους, να αγκαλιάσουν τις επιθυμίες τους και να θέσουν προτεραιότητες και στόχους για μια ζωή ελεύθερη και χαρούμενη.

Αν οι φράσεις «άστο για αύριο», «θα το κάνω αργότερα», «από Δευτέρα ξεκινάω» σας χαρακτηρίζουν, τότε µάλλον ανήκετε στο «κλάμπ» των αναβλητικών.

Είναι αλήθεια ότι όλοι μας έχουμε βρεθεί αντιμέτωποι με ατελείωτες λίστες με πράγματα που πρέπει να κάνουμε, τηλεφωνήματα που αναβάλλουμε, άγχος για προθεσμίες που πρέπει να προλάβουμε την τελευταία στιγμή, υποχρεώσεις και δεσμεύσεις που δεν ολοκληρώνονται. Ωστόσο, σύμφωνα με έρευνες, για μερικούς ανθρώπους (το 20% περίπου του πληθυσμού), η αναβλητικότητα, δηλαδή η τάση να αναβάλλουμε για κάποια άλλη χρονική στιγμή όσα πρέπει να κάνουμε άμεσα, αποτελεί τρόπο ζωής και μία μόνιμη στάση απέναντι στις προκλήσεις της καθημερινότητας.

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η αναβλητικότητα είναι κατά βάση ένας συναισθηματικός μηχανισμός αντιμετώπισης του στρες και των απαιτήσεων του περιβάλλοντος, μέσα από τον οποίο οι άνθρωποι αποφεύγουν τη διαχείριση συνειδητών ή ασυνείδητων συναισθημάτων. Αντί να ασχοληθούμε με εργασίες και θέματα που μας αναστατώνουν συναισθηματικά, τα αναβάλλουμε και προτιμάμε να ασχοληθούμε με κάτι που θα μας τονώσει προσωρινά τη διάθεση. Η χρόνια αναβλητικότητα, μακροπρόθεσμα, προκαλεί συναισθήματα τύψεων και ντροπής, τα οποία με τη σειρά τους ενισχύουν την ήδη υπάρχουσα τάση των ανθρώπων για αναβολή και αποφυγή.

Τι μπορεί να κρύβεται όμως πίσω από την αναβλητική συμπεριφορά;
Φόβος αποτυχίας: Πολλοί άνθρωποι φοβούμενοι την αποτυχία και μια επερχόμενη απόρριψη από τους άλλους τείνουν να αποφεύγουν να δράσουν. Η τάση αυτή συνδέεται συχνά και με χαμηλή αυτοεκτίμηση, την αίσθηση δηλαδή ότι δεν αξίζουμε ή ότι δεν θα τα καταφέρουμε. Δεν είναι ασυνήθιστος βέβαια και ο φόβος κάποιου για την επιτυχία που μπορεί να τον ωθήσει στην αναβλητικότητα. Είναι γεγονός ότι η επιτυχής έκβαση ενός στόχου αποφέρει αναγνώριση αλλά και ευθύνες, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει άγχος και τάση για αποφυγή. 
Τελειομανία: Η αναβλητικότητα μπορεί ακόμη να οφείλεται στην τελειομανία. Υπερβολικά τελειομανή άτομα, με υψηλές προσδοκίες και απαιτήσεις από τον εαυτό τους, στην προσπάθεια τους να τα καταφέρουν όλα τέλεια καταλήγουν να αναβάλλουν να ξεκινήσουν κάτι φοβούμενοι ότι μπορεί το αποτέλεσμα να μην είναι το επιθυμητό.
Δυσκολία αυτοελέγχου: Άτομα που παρουσιάζουν συχνά αναβλητική συμπεριφορά δυσκολεύονται να διαχειριστούν δύσκολα συναισθήματα (π.χ. άγχος, θυμός, απογοήτευση κλπ.) που συνήθως κρύβονται πίσω από την αναβλητικότητα τους και τα οποία μπορεί να τους αναστατώνουν σε μεγάλο βαθμό. Επιλέγουν επομένως την αποφυγή, που συνδέεται με άμεση ανακούφιση, από την επίτευξη δύσκολων και αβέβαιων μελλοντικών στόχων. Είναι θέμα αυτοελέγχου, θέλησης και αυτοκυριαρχίας, το οποίο σχετίζεται με την ικανότητα μας να καταστείλουμε μία παρόρμηση προκειμένου να επιτύχουμε ένα μελλοντικό στόχο.
Έλλειψη κινήτρου: Κάποιες φορές οι άνθρωποι που αναβάλλουν να ξεκινήσουν ή να ολοκληρώσουν μια συγκεκριμένη εργασία δεν έχουν κίνητρο. Το έργο που έχουν αναλάβει δεν το συνδέουν με τον εαυτό τους, δεν υπάρχει ενδιαφέρον οπότε χάνετε στην πορεία ο σκοπός που μπορεί να επανέλθει λίγο πριν ο χρόνος εκπνεύσει.
Οικογενειακό περιβάλλον: Αναβλητικοί δεν γεννιόμαστε, γινόμαστε. Οι παρεμβατικοί, ελεγκτικοί ή πολύ αυστηροί γονείς ουσιαστικά δεν ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να πάρουν πρωτοβουλίες ή αποφάσεις, να δρουν ελεύθερα με σκοπό να αποκτήσουν ενδιαφέρον και κίνητρο για τη ζωή. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα παιδιά αυτά μεγαλώνοντας να γίνονται παθητικοί ενήλικες. Συχνά ο θυμός και η καταπίεση που βίωναν ως παιδιά εκφράζονται με αναβλητική συμπεριφορά, ως μια μορφή αντίδρασης ή επανάστασης απέναντι στο συγκεκριμένο αυστηρό και καταπιεστικό οικογενειακό περιβάλλον.
Χαμηλά επίπεδα ενέργειας: Οι έντονοι ρυθμοί της σύγχρονης ζωής, η εργασιακή εξάντληση, τα υψηλά επίπεδα άγχους, η έλλειψη προσωπικού χρόνου εξαντλούν σε μεγάλο βαθμό τα αποθέματα φυσικής ενέργειας των ανθρώπων με αποτέλεσμα να αισθανόμαστε μονίμως κουρασμένοι. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα πολύ συχνά να αποφεύγουμε εργασίες ή στόχους, λέγοντας στον εαυτό μας ότι “δεν βρισκόμαστε στην κατάλληλη διάθεση για να ασχοληθούμε με αυτό».

Tι μπορούμε να κάνουμε πρακτικά για να σταματήσουμε να αναβάλλουμε;
Περιστασιακά όλοι μας διερχόμαστε από περιόδους αναβλητικότητας. Η αναβολή μειώνει άμεσα την ένταση και το στρες. Ωστόσο, η αναβλητικότητα αρχίζει να γίνεται πρόβλημα όταν κάποιος μονίμως νιώθει εξουθενωμένος ψυχικά και σωματικά, όταν νιώθει θλίψη και αδυναμία να ελέγξει τη ζωή του, να πάρει αποφάσεις, να αναλάβει στόχους, να οργανώσει και να διαχειριστεί καταστάσεις σε βαθμό που δημιουργεί πρόβλημα τόσο στον εαυτό του όσο και στους γύρω του. Σε τέτοιες πιο σοβαρές περιπτώσεις η βοήθεια από κάποιον ειδικό κρίνεται συχνά απαραίτητη, ώστε να κατανοηθούν τα αίτια της και να αποφευχθούν οι αρνητικές της επιπτώσεις. Σε λιγότερο σοβαρές περιπτώσεις κάποια απλά πρακτικά βήματα θα μπορούσαν να είναι πολύ βοηθητικά. Πιο συγκεκριμένα:
1. Φτιάξτε μια λίστα με τις εργασίες/υποχρεώσεις της ημέρας που πρέπει και επιθυμείτε να ολοκληρώσετε μέσα σε αυτή.
2. Χωρίστε τους στόχους σας σε μικρότερα κομμάτια. Με αυτόν τον τρόπο μπορείτε να ιεραρχήσετε τις εργασίες σας ανάλογα με το βαθμό σημαντικότητας ή δυσκολίας που έχουν, ώστε να διαχειριστείτε καλύτερα το χρόνο σας, αφήνοντας αρκετό χρόνο για κάθε δράση αλλά και χρόνο για ξεκούραση ενδιάμεσα.
3. Επιλέξτε ρεαλιστικούς και εφικτούς στόχους κάθε φορά. Είναι σημαντικό να είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας και να επιλέξετε να δεσμευτείτε να εργαστείτε σε συγκεκριμένα πράγματα που μπορούν να υλοποιηθούν κάθε φορά σε σχέση με το χρόνο που έχετε στη διάθεση σας, χωρίς να πιεστείτε να κάνετε περισσότερα, ακόμα κι αν έχετε στην πορεία αυτή τη διάθεση.
4. Μην περιμένετε τις τέλειες συνθήκες για να δραστηριοποιηθείτε. Καθώς αναλαμβάνετε δράση, είναι πιθανό να συναντήσετε αντίσταση, με τη μορφή δικαιολογιών, κακής διάθεσης και αποθάρρυνσης. Αντιμετωπίστε την αντίσταση με την επιμονή και τη δέσμευση στο στόχο σας και συνεχίστε να εργάζεστε πάνω σε αυτόν με οποιαδήποτε συναισθήματα έρθουν στην επιφάνεια.
5. Ανταμείψτε γενναιόδωρα τον εαυτό σας όταν ολοκληρώσετε κάποιο στόχο. Μη ξεχνάτε να επιβραβεύετε τον εαυτό σας για κάθε προσπάθεια μικρή ή μεγάλη. Το συναίσθημα της ικανοποίησης και της ευχαρίστησης που θα νιώσετε θα είναι το κίνητρο σας για την επίτευξη του επόμενου στόχου σας.

Είναι πολύ σημαντικό να αναρωτηθούμε κατά πόσο η αναβλητικότητα μας επηρεάζει αρνητικά τη ζωή μας και να αντιληφθούμε τους λόγους για τους οποίους αναβάλλουμε. Κατανοώντας τα αυτά θα είναι πιο εύκολο να διαχειριστούμε τη συμπεριφορά μας, να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε τόσο πολύ αυτό που πρέπει να κάνουμε και να αφιερώσουμε τον χρόνο μας στο να το κάνουμε.

Όλοι στη ζωή μας έχουμε βιώσει δυσκολίες και αναποδιές. Ωστόσο, υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι φαίνεται να επανέρχονται ψυχικά γρήγορα από τις αρνητικές εμπειρίες, ενώ υπάρχουν άλλοι που δυσκολεύονται να τις υπερβούν και να προχωρήσουν. 

Η προσαρμοστική ικανότητα του ατόμου να ανακάμπτει από αρνητικές εμπειρίες, να τις ξεπερνά και να προσαρμόζεται στις αλλαγές με ένα λειτουργικό τρόπο προχωρώντας μπροστά ονομάζεται ψυχική ανθεκτικότητα. Η ψυχική ανθεκτικότητα αποτελεί συνδυασμό γνωστικών και συμπεριφορικών επιλογών που παρέχει το πλαίσιο για να επιβιώσουμε αλλά και να ανακαλύπτουμε λύσεις όταν προκύπτουν δυσκολίες και προβλήματα. Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν είναι ένα χαρακτηριστικό με το οποίο κανείς γεννιέται. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι που ο καθένας μπορεί να χτίσει και να ενισχύσει τη δική του ψυχική ανθεκτικότητα.

Τρόποι να ενισχύσουμε την ψυχική μας ανθεκτικότητα
• Θετική αυτο-εικόνα: Η θετική εικόνα για τον εαυτό μας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο χτίσιμο της ανθεκτικότητας μας. Όταν ένα άτομο γνωρίζει τα θετικά του στοιχεία, τις δεξιότητες και τα ταλέντα που έχει και παράλληλα διαθέτει εσωτερικό κέντρο ελέγχου, δηλαδή αισθάνεται ότι μπορεί ο ίδιος να ελέγξει τη ζωή του και το μέλλον του, μπορεί πιο εύκολα να ανακάμψει μετά από μια δυσκολία. Οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι νιώθουν πως αυτοί έχουν τον έλεγχο στη ζωή τους. Και μπροστά σε οποιαδήποτε αντιξοότητα γνωρίζουν βαθιά μέσα τους πως αυτοί θα αποφασίσουν πώς θα αντιδράσουν και πώς θα αντιμετωπίσουν την κατάσταση.
• Ύπαρξη σκοπού και νοήματος στη ζωή μας: Οι άνθρωποι που έχουν ανακαλύψει τι είναι αυτό που γεμίζει και δίνει νόημα στη ζωή τους καταφέρνουν να αντέξουν τις αντιξοότητες και να τις ξεπεράσουν διατηρώντας ζωντανή την ελπίδα τους.
• Βίωση θετικών συναισθημάτων: Η ψυχική ανθεκτικότητα φαίνεται να σχετίζεται με τη βίωση θετικών συναισθημάτων, την αισιοδοξία και το χιούμορ. Οι άνθρωποι που διαθέτουν αυτά τα χαρακτηριστικά καταφέρνουν να δουν τις δυσκολίες από διαφορετική οπτική γωνία. Η θετική τους στάση συμβάλλει σε μία πιο θετική νοηματοδότηση της αρνητικής εμπειρίας, ενώ παράλληλα τα θετικά συναισθήματα μπορούν και αντισταθμίζουν τον ψυχικό πόνο που μπορεί να βιώνουν.
• Ύπαρξη ενός υποστηρικτικού κοινωνικού δικτύου: Ένας από τους σπουδαιότερους παράγοντες αντιμετώπισης δυσκολιών είναι το να έχει κανείς δίπλα του ανθρώπους που νοιάζονται. Όταν περιτριγυριζόμαστε από ανθρώπους που μας καταλαβαίνουν, έχουμε τη δυνατότητα να εκφράσουμε τα συναισθήματα μας και να λάβουμε υποστήριξη και αποδοχή. Ένα πράγμα που κάνουν οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι είναι ότι ζητούν υποστήριξη. Δεν είναι απαραίτητο να τη ζητήσουν πάντα από έναν ειδικό. Μπορεί να τη ζητήσουν από κάποιον κοντινό τους άνθρωπο. Οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι στηρίζονται σε άλλους ανθρώπους και δεν προσπαθούν να πείσουν τον εαυτό τους ότι δεν τους χρειάζονται.
• Ο τρόπος που ερμηνεύουμε ένα γεγονός: Οι έρευνες για την ψυχική ανθεκτικότητα δε δείχνουν ότι οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι είναι εκείνοι που δεν έζησαν κάποια τραυματική εμπειρία, αλλά εκείνοι που κατάφεραν να αντέξουν την εμπειρία αυτή και να τη δουν με ένα λειτουργικό τρόπο, που τους βοηθά να προσαρμοστούν και να αποδεχτούν τη νέα κατάσταση. Οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται τις αρνητικές εμπειρίες ως ευκαιρίες μάθησης και ανάπτυξης, με αποτέλεσμα να μην καταρρακώνονται από αυτές και να προσαρμόζονται πιο εύκολα στις αλλαγές. Συνεπώς το ερώτημα είναι: Θα μπορούσαμε να δούμε τις αντιξοότητες σαν μια πρόκληση και δοκιμασία; Και τι θα μπορούσαμε να μάθουμε μέσα από αυτές;
• Μαθαίνουμε από το παρελθόν. Όταν θεωρούμε ότι δεν μπορούμε να αντεπεξέλθουμε σε μία κατάσταση, θα ήταν χρήσιμο να ανατρέξουμε στο παρελθόν: Έχουμε καταφέρει να διαχειριστούμε ανάλογες καταστάσεις; Με ποιο τρόπο; Τι από αυτά θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε και στην παρούσα δυσκολία; Υπήρχε κάτι το οποίο κάναμε και ήταν βοηθητικό; Τι έχουμε αποκομίσει από προηγούμενη εμπειρία και μπορεί τώρα να μας φανεί χρήσιμο στη δεδομένη κατάσταση που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε;
• Αυτοφροντίδα: Ένας ισορροπημένος τρόπος ζωής, όπως, η υγιεινή διατροφή, η τακτική άσκηση, η επαφή με αγαπημένους ανθρώπους, ο διαλογισμός, η επαφή με τη φύση, η ψυχοθεραπεία, η ενασχόληση με ευχάριστες δραστηριότητες που έχουν νόημα για εμάς, ο εθελοντισμός και πολλά άλλα θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην ενίσχυση της.